(γράφει ο Κώστας Σιμιτόπουλος, Employability Consultant & Project Manager στο JA Greece, Σεπτέμβριος 2023)
Όσο και αν περιστρέφεται σήμερα η συζήτηση γύρω από τα ‘επαγγέλματα του μέλλοντος’ και οι επιστήμονες προειδοποιούν για τις τεκτονικές αλλαγές που θα φέρει στην αγορά εργασίας η τεχνολογική επανάσταση και η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης, η πραγματικότητα στην Ελλάδα εμφανίζεται κάπως διαφοροποιημένη. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ για την ελληνική οικονομία, διαπιστώνεται ότι έως το 2035 οι ελληνικές επιχειρήσεις αναμένεται να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας όχι ιδιαίτερα υψηλών προσόντων, όπως τεχνίτες, υπάλληλους γραφείου, πωλητές, γεωργούς και απασχολούμενους στην παροχή υπηρεσιών. Παράλληλα, πληθαίνουν οι φωνές που επισημαίνουν το ζήτημα με τις χιλιάδες θέσεις εργασίας που παραμένουν κενές για εξειδικευμένους τεχνίτες (υπολογίστηκαν γύρω στις 20.000 για το έτος 2022) και συνεχώς αυξάνονται.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον είναι βέβαιο ότι η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση μπορεί να επιτελέσει έναν καίριο ρόλο και να συμβάλλει καθοριστικά στην άμβλυνση των φαινομένων αυτών. Βασικό πυλώνα της επαγγελματικής κατάρτισης αποτελεί η μαθητεία, η οποία στην Ελλάδα έχει συνδεθεί στενά με τις επαγγελματικές σχολές που ίδρυσε ο ΟΑΕΔ και λειτουργούν από το 1952. Στις σχολές αυτές εφαρμόζεται με επιτυχία ο θεσμός της μαθητείας, που συνδυάζει την θεωρητική και εργαστηριακή εκπαίδευση στην τάξη με την αμειβόμενη μαθητεία (υλοποίηση προγράμματος μάθησης σε εργασιακό χώρο) σε επιχειρήσεις του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Αυτή την στιγμή λειτουργούν από την ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ) 50 Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ) Μαθητείας σε όλη την Ελλάδα, όπου φοιτούν 7.500 – 8.000 μαθητές.
Με 2 από αυτές τις Σχολές της ΔΥΠΑ συνεργάστηκε το JA Greece στο πλαίσιο του προγράμματος EOfA, στο διάστημα Μαρτίου-Ιουνίου 2023, παρέχοντας υπηρεσίες επαγγελματικής συμβουλευτικής στους μαθητές, με ατομικές συνεδρίες συμβουλευτικής και ομαδικά εργαστήρια για θέματα απασχολησιμότητας. Μέσα από αυτήν την συνεργασία διαπιστώθηκαν ορισμένα καίρια σημεία και πλεονεκτήματα των σχολών αυτών, τα οποία είναι τα εξής:
- Πρώτα από όλα θα σταθούμε στον βασικό λόγο που παρατηρήσαμε ότι επιλέγει η πλειοψηφία των μαθητών τις ΕΠΑΣ. «Γιατί θα έχω δουλειά και μισθό!» απάντησαν οι περισσότεροι στην ερώτηση ‘Γιατί επέλεξες την ΕΠΑΣ;’, σε συνδυασμό με το ότι δεν είναι απλώς μια ‘τυχαία δουλειά για μεροκάματο’, είναι εργασία (με όρους μαθητείας) πάνω στην ειδικότητα και το αντικείμενο που σπουδάζουν και εξειδικεύονται. Και μάλιστα υπάρχουν αρκετά συμπληρωματικά οφέλη στο πλαίσιο των ΕΠΑΣ, τα οποία ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών έχει πρόσβαση, όπως το επίδομα σίτισης, το επίδομα στέγασης και ότι οι άντρες μπορούν να πάρουν αναβολή στρατού λόγω σπουδών.
- Ένα ακόμα χαρακτηριστικό που ανέφεραν οι μαθητές πως παίζει ρόλο στην επιλογή τους είναι ότι στις ΕΠΑΣ «κολλάμε ένσημα πάνω στην ειδικότητά μας και ασφαλιζόμαστε» όπως αναφέρουν, αλλά ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι για πολλούς μαθητές το πρακτικό σκέλος της μαθητείας αποτελεί την 1η εργασιακή εμπειρία τους και έτσι καταφέρνουν να κάνουν το πρώτο βήμα στην αγορά εργασίας, κάτι που ως γνωστόν ‘πονοκεφαλιάζει’ χιλιάδες νέους που έχουν θεωρητική κατάρτιση σε κάποιο αντικείμενο αλλά δυσκολεύονται να βρουν εργοδότη που θα τους προσλάβει χωρίς να έχουν την παραμικρή επαγγελματική εμπειρία. Μάλιστα ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποιες περιπτώσεις αποφοίτων από ΑΕΙ που συναντήσαμε στις τάξεις των μαθητών, όπως μια μαθήτρια απόφοιτη της Οικονομικής σχολής του ΑΠΘ η οποία γράφτηκε στην ειδικότητα «Βοηθός Οικονομικών Υπηρεσιών» για να δημιουργήσει μέσω της μαθητείας την 1η επαγγελματική εμπειρία σε λογιστήριο και στην συνέχεια να σταδιοδρομήσει στο πεδίο αυτό. Όπως και έγινε εν τέλει, η μαθήτρια αυτή αποφοίτησε το καλοκαίρι του 2023 από την ΕΠΑΣ και η εταιρεία που μαθήτευσε της έκανε μόνιμη πρόσληψη στο λογιστήριο, εκτιμώντας τις ικανότητές της, τις γνώσεις που ανέπτυξε στην μαθητεία και τον ζήλο που επέδειξε στην εργασία της.
- Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι για πολλούς νέους το πρακτικό σκέλος της μαθητείας αποτελεί την πρώτη παρουσία τους σε ένα εργασιακό περιβάλλον (μερικές φορές μάλιστα εργάζονται σε μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις ή δημόσιους φορείς) και συνεπώς μαθαίνουν να συνυπάρχουν μέσα σε αυτό και να συνεργάζονται με το υπόλοιπο προσωπικό, να αποκτούν συνέπεια, υπευθυνότητα, δεξιότητες επικοινωνίας, διαχείρισης χρόνου και πολλές άλλες οριζόντιες δεξιότητες (soft skills), πέρα από τις κάθετες δεξιότητες (hard skills) που κατακτούν πάνω στην ειδικότητά τους.
Την ίδια στιγμή, όπως και σε κάθε πλαίσιο, υπάρχουν αρκετές προκλήσεις και εμπόδια που χρειάζεται να ξεπεραστούν για να αναβαθμιστούν ακόμα περισσότερο οι σχολές αυτές. Ωστόσο, επιλέξαμε να εστιάσουμε στα ποικίλα και ουσιώδη πλεονεκτήματα των ΕΠΑΣ, καθώς η εμπειρία μας έδειξε ότι αποτελούν μια εξαιρετική επιλογή για έναν νέο που έχει αποφασίσει σε ποιο αντικείμενο θέλει να εξειδικευτεί και σίγουρα δεν έχουν την ίδια προβολή ή την ίδια αξία στις επιλογές ενός νέου και μιας νέας, μέσα στο γενικότερο αρνητικό κλίμα και τις πεποιθήσεις που υπάρχουν για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Το κλίμα αυτό ωστόσο ευτυχώς μεταβάλλεται σταδιακά και αναδεικνύεται ο πολύ σημαντικός ρόλος της επαγγελματικής κατάρτισης και οι αξιοσημείωτες ευκαιρίες και προοπτικές που προσφέρει στους σπουδαστές της.
(Για να μάθετε περισσότερα για το πρόγραμμα Economic Opportunities for All (EOfA), επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του JA)
#EconomicOpportunitiesforAll
